Als je abstractie maakt van het radicaal-rechtse gedachtegoed, is Vlaams Belang een klassieke politieke partij geworden. Net als andere fracties is ze maniakaal bezig met haar marktaandeel en moet alles daarvoor wijken. En nu heeft de partij een schandaal waarvan ze het gevoel heeft dat ze het snel moet oplossen. De Chinese connecties van Frank Creyelman zijn een probleem van formaat voor een antisysteempartij. Met haar zou het immers anders zijn. Er zou een grote kuis volgen in het corrupte reilen en zeilen van de nationale politiek.
In combinatie met de radicaal-rechtse retoriek over migratie was dat tot voor kort het unique sellingpoint van Vlaams Belang. Hoe harder de boodschap, hoe duidelijker de positie van de partij en hoe prominenter ze ermee te koop liep, met alle ranzigheid die erbij hoorde. Daarom was de actie van Filip Dewinter, die in 2019 met een ‘go back bus’ aan Brussel-Noord halt hield met de boodschap dat die bus “alle schurft-, malaria- en tbc-migranten naar hun land van herkomst meeneemt” geen aanleiding om hem uit de partij te zetten. Voorzitter Tom Van Grieken zal Dewinter daarna wel duidelijk hebben gemaakt dat hij dat niet te vaak meer moest doen, maar Van Grieken beseft als politiek strateeg dat hij Dewinter nodig heeft om reputatie van Vlaams Belang als zweeppartij hoog te houden. Van dat soort schandalen leeft die partij.
Deze keer is het anders. Daarom heeft Van Grieken Creyelman meteen uit de partij gezet. Hij en andere partijkopstukken kloppen zichzelf daarvoor op de borst en verwijzen naar klassieke machtspartijen die in zulke gevallen eerder weifelend zouden optreden. Daarnaast proberen ze de collectieve verontwaardiging van andere partijen te gebruiken om zichzelf als slachtoffer te positioneren. Het establishment zou er immers alles aan doen om de volgens de peilingen succesvolste partij van het moment onderuit te halen. Mochten de verkiezingsresultaten volgend jaar alsnog tegenvallen, dan ligt de debatfiche al klaar. Het systeem zal Vlaams Belang dan de overwinning hebben afgenomen – letterlijk wat Trump en Bolsonaro eerder beweerden en stilaan een beetje afgezaagd. Bovendien is er meer aan de hand.
Natuurlijk maken de andere partijen gretig gebruik van dit momentum. Zij vrezen immers dat ze volgend jaar een flinke optater zullen krijgen in het stemhokje. Dan is een schandaal bij je tegenstander een flinke opsteker. Maar de feiten zijn wat ze zijn: dat China via een Belgisch politicus op slinkse wijze in ons politieke bestel kon infiltreren, vormt een ernstige bedreiging voor onze democratie, zeker als blijkt dat de broer van die politicus Kamerlid is en toegang heeft tot gevoelige informatie over het Belgische leger. Dat de media daar uitvoerig verslag over uitbrengen, is volkomen normaal. Dat zouden ze ook doen als het over andere partijen ging. Dat Vlaams Belang zich nu als slachtoffer voordoet, is een zwaktebod, al is het best mogelijk dat een deel van de achterban er vlotjes in meegaat. Tenslotte beschikt de partij over een berg aan subsidies die ze kan gebruiken om een zoveelste mediacampagne op te starten en de kiezer te bespelen.
Toch is de houding van Vlaams Belang fundamenteel hypocriet. Als haar politieke tegenstanders geplaagd worden door schandalen, komt die partij zelf steevast woorden tekort om haar verontwaardiging over het corrupte systeem te uiten. Nu blijkt dat ze zelf geen haar beter is. Vlaams Belang had al langer weet van Creyelmans Chinese affiliaties, maar zette hem pas aan de deur nadat de zaak in de pers was gekomen. Dat lijkt verdacht veel op de politique politicienne waartegen Vlaams Belang altijd van leer trekt. De partij is daarmee op slag haar sterkste wapen kwijt in het politieke debat: haar vermeende authenticiteit en haar politieke maagdelijkheid. Terwijl ze de vleespotten van de macht bijna kon ruiken, moet ze nu erkennen dat wat haar onderscheidde van andere partijen niet langer opgaat. De nervositeit van de partijtop geeft aan dat ze dat maar al te goed beseft.
De nervositeit is tegelijk een symptoom van de evolutie die de partij heeft doorgemaakt. Sinds enige tijd is haar ‘eigen volk eerst’-retoriek niet langer een doel op zich, wel een middel om iets anders te bereiken: macht. Maar de steile ambitie om te regeren leidt al jaren tot een onmogelijke spreidstand binnen de partij: tegen het systeem zijn en er tegelijk deel van willen uitmaken. Vlaams Belang deed er de afgelopen jaren alles aan om salonfähig te worden. Het wilde ons mordicus laten geloven dat het een politieke partij als alle andere is. De reden waarom dat nu ineens overtuigend klinkt, stond niet in het scenario: een smoezelig Chinees concubinaat in een achterkamertje van de politieke salons waarop de partij jarenlang heeft gespuugd. Radicaal-rechts dat in zee gaat met communisten? Je verzint het niet zelf.