Om de actualiteit te begrijpen, kun je soms beter oude boeken lezen. Neem nu de rel rond Boef. Die verloopt volgens klassieke patronen van boete, schuld en wraak, de Bijbelse motieven bij uitstek. In het boek Daniël uit het Oude Testament, bijvoorbeeld, begluren twee ouderlingen de mooie jonge vrouw Susanna, terwijl ze een bad neemt. Daar blijft het niet bij, want de twee opgehitste mannen eisen dat ze zich aan hen geeft en dreigen met weerwraak: als ze weigert, zullen ze haar valselijk beschuldigen van overspel met een jonge man. Dat is een zonde die met de dood wordt bestraft. Susanna, die nog liever sterft dan te zondigen, wijst hen af. Tijdens het proces dat erop volgt, wordt zij door de rechters inderdaad ter dood veroordeeld. Maar net wanneer ze haar wegvoeren, staat een jongeling op – Daniël – die de rechters tegenstrijdige getuigenissen ontlokt. Daardoor wordt niet Susanna, maar worden de twee oude mannen gedood.
Aan die scène moest ik denken toen rapper Boef op geheel eigenzinnige wijze drie vrouwen die hem op een ochtendlijk uur een lift hadden gegeven, ‘bedankte’ door ze te veroordelen en voor hoer uit te schelden. Net zoals bij de oude rechters keert zijn wraakactie zich tegen hem: hij krijgt een stroom van (racistische) verwijten over zich heen en sommigen willen overgaan tot een boycot van zijn muziek. Ondertussen excuseerde de muzikant zich, maar dat kwam minder overtuigend over dan zijn verwijten. Tenslotte had hij zijn boodschap enkele keren herhaald en was er bezwaarlijk sprake van alleen maar een impulsieve, kwade of dronken reactie.
In tegenstelling tot de oude rechters is Boef nog springlevend. Bijgevolg kan het volkstribunaal op sociale media doorgaan met straffen en veroordelen. De dader moet en zal bloeden, zo lijkt het, want de wraakzucht is nog lang niet gestild. Maar al zijn de middelen nieuw, het motief van de eeuwigdurende straf is dat niet.
Dit keer is niet de Bijbel, maar een Griekse mythe verhelderend. Nadat Prometheus het vuur van de goden in de holle steel van zijn zweep had verstopt om het te kunnen stelen, beval Zeus, zoals steeds buiten zichzelf van woede – hij was een beetje de Trump onder de Griekse goden –, een vrouw te maken om Prometheus te verleiden en hem vervolgens te straffen. Hij gaf haar een zorgvuldig gesloten doos mee die zij aan hem moest schenken. Haar naam? Pandora. Pandora kon helaas op weinig succes rekenen bij Prometheus, waarna Zeus, nog woedender omdat zijn valstrik was mislukt, Prometheus vastketende aan een berg in de Kaukasus. Elke ochtend opnieuw komt een arend zijn lever stuk vreten en groeit die de nacht daarna weer aan. Ad vitam aeternam.
Ik vermoed dat de lever van Boef er beter aan toe is – hoewel, hij was dronken – maar de vraag dringt zich op of zijn straf ooit voorbij zal zijn. Het geheugen van internet is dodelijk. Wie in 2030 ‘Boef’ zal googelen, zal nog steeds bij deze rel uitkomen. Hij zal het zich ondertussen flink hebben beklaagd. Was hij zo slim geweest er een song over te schrijven, dan had er waarschijnlijk geen haan naar gekraaid. Of kon hij als opgefokt haantje lustig doorgaan met vrouwonvriendelijke teksten scanderen, zoals veel andere rappers dat doen. Maar door de scheldpartij als een bericht de wereld in te sturen, is het effect van zijn woorden veel groter. Boef schreef geen lied, maar beledigde in een bericht enkele bijzonder hulpvaardige vrouwen, en dat is iets anders dan rappen.
Trouwens, was Boef een beetje man geweest, dan had hij de vrouwen die hem een lift gaven publiekelijk bedankt. Het was een zinvolle daad geweest in het streven naar een samenleving waarin elke vrouw haar gangetje mag gaan, met of zonder man. Nu dreigt de hele hetze te verzanden in de steriele oproep om Boef te boycotten. Alsof daarmee een stap vooruit is gezet. Een boycot leek aanvankelijk een goed idee, maar wat dan met al die andere vrouwonvriendelijke teksten van rappers of andere muzikanten? Als we consequent willen zijn, moeten we dan niet alle songteksten van alle artiesten laten screenen door een of ander ministerie van Intelligentie en ze dan pas een publiek forum geven? Dat lijkt onhaalbaar, maar ook niet wenselijk.
Het beste middel om onzin tegen te gaan, is om de vrije meningsuiting te versterken. Niet om ze in te perken. Laat die Boef dus maar zingen voor wie er wil naar luisteren. Ik zal niet een van hen zijn. Het boek Daniël en de mythe van Prometheus zijn veel interessanter. Misschien moeten we het daar de komende dagen eens over hebben op Twitter? De gustibus disputandum, maar dan graag zonder verwijten.